Nog maar een maand en dan zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Niet dat je er veel van merkt. Ja, af en toe zie je een clubje in dezelfde hesjes folders uitdelen. Dezelfde folders die iets later weer de straat bevuilen. Of je ziet duo’s aarzelend langs de deuren gaan. Deze week zijn ook de publicatieborden voor de verkiezingsposters geplaatst. Die borden zijn nog leeg op een aankondiging van een bingoavond na maar het zal niet lang meer duren voor de diverse plakteams de kwast en trap weer uit de berging halen. En let u maar op: de posters van de SP worden gewoon over die van andere partijen geplakt. Dat schijnt daar traditie te zijn.

Die plaatselijke partijtijgers zullen goed last hebben van de landelijke kopstukken die hen voor de voeten lopen. Zo was er al een debat over de gemeenteraadsverkiezingen met de landelijke fractievoorzitters van diverse partijen. Het debat ging dan ook meer over landelijke kwesties dan over of er wel of niet inrichtingsverkeer in de Dorpsstraat moet komen. Je zou maar een plaatselijke lijsttrekker zijn. Deel je folders uit op een winderige markt, loop je in de regen langs de deuren te leuren maar als het over de inhoud gaat, wordt de landelijke fractievoorzitter er bij gehaald.

En die landelijke politici kunnen toch al zo in de weg lopen. Neem Halbe Zijlstra. Met betraande ogen moest hij zijn aftreden als minister aankondigen. Hij had zich een beetje groter voorgedaan als huisvriend van Poetin. Hij was er bij ....... maar in een iets andere betekenis dan hij dacht toen hij zich op een VVD congres een beetje oppompte. In de kroeg kom je misschien nog wel weg met wat grootspraak. En op een VVD congres meestal ook wel, want een leugen wordt daar al snel overstemd door de klanken van een dixieland orkestje. En dan hebben we de uitglijders van de aftredende VVD-burgemeesters van Huizen en Oosterhout, de een vanwege ‘grensoverschrijdend gedrag’, de ander vanwege ‘seksueel wangedrag’, nog niet ineens besproken!

Ook bij de PvdA hebben ze van die ‘voor de voeten lopers’ met opvallende kenmerken als ijdeltuiterij en een gebrek aan omgevingsgevoeligheid. Eerst mocht tweede kamer lid Moorlag voor verdeeldheid binnen de partij zorgen. En net toen dat brandje was geblust drukte Marleen Barth, lid van eerste kamer, haar neus aan het venster. Is die Asscher dag en nacht bezig om na het echec bij de parlementsverkiezingen en de soap van de eigen lijsttrekkersverkiezingen een beter beeld neer te zetten, gaat die Barth midden in het parlementair jaar op vakantie. Die vakantie had ze natuurlijk ook wel verdiend, want ze moest nog bijkomen van de teleurstelling dat haar poging om de huur van een kapitale ambtswoning omlaag te brengen, was mislukt. Die ambtswoning is van de gemeente Wassenaar en daar woont doorgaans de burgemeester. En die burgemeester, dat was haar man. Alleen was hij inmiddels weggestuurd en dus niet meer in functie.

Zou het een opzetje zijn? Was dit alles nog een ideetje uit de koffer van kameraad en oud-voorzitter van het centraal partijbureau Spekman? Zouden Moorlag en Barth corvee hebben gekregen om iets te doen waardoor Asscher zijn leiderschap kon tonen? Net zoals Rutte baat had met de komst van die Turkse minister. Zijn kordate optreden destijds heeft hem geen windeieren gelegd bij de daarop volgende verkiezingen. Maar als Spekman al dat plan had, dan was de uitvoering door Asscher bar slecht. Hij bleef bij zowel Moorlag als Barth teveel weifelen waardoor onnodig lang vaagheid bleef bestaan. Het opzetje bleef daardoor volledig in lijn met de traditie binnen de voorzitters jaren van Spekman, volkomen mislukt.

Inmiddels kunnen plaatselijke PvdA-ers het landelijk gestuntel niet meer aanzien en schamen zij zich zo diep voor hun rode clubje dat ze die naam niet meer willen hanteren bij de verkiezingen en verder gaan onder een schuilnaam. Het worden spannende tijden.

De gemeenteraadsverkiezingen komen er aan. En dan is het ook weer tijd voor verkiezingsprogramma's. Hoeveel energie daar niet in wordt gestoken! Eerst door een select groepje trouwe partijleden die onder de verzamelnaam 'commissie verkiezingsprogramma' lange avonden bijeen zijn geweest. En vervolgens mogen in de Algemene Leden Vergadering (ALV) de overige leden ook nog hun zegje doen. En dan gaat het over een plusje meer of minder. Bladzijde voor bladzijde wordt het programma doorgespit en dan zijn er ook nog amendementen en moties die in stemming moeten worden gebracht. Daar gaat de vergadertijd van de ALV tot ruim na de pauze inzitten. Geen wonder dat actief lidmaatschap van een politieke partij iets voor de die-hards is geworden.

Kort en bondig

Wat overblijft van het oorspronkelijk idee van het verkiezingsprogramma is een flauw afgietsel van wat de 'commissie verkiezingsprogramma' heeft gebrouwen. Natuurlijk zijn de komma van lid A en de bijzin van lid B keurig opgenomen in het programma. Maar oh, wat sneu voor alle moeite: vrijwel niemand leest die gepolderde zinnen. Ja, wellicht een fanatieke lijsttrekker van een andere partij om in een debat in het wijkcentrum een andere lijsttrekker te confronteren met punt 7a van bladzijde 77 van zijn eigen verkiezingsprogramma. Dan kunnen we lachen om de fractievoorzitter die zijn eigen verkiezingsprogramma niet tot in detail kent. Stop met die onzin van verkiezingsprogramma tot op de vierkante millimeter. Schrijf gewoon kort en bondig op wat je de afgelopen 4 jaar hebt gedaan, wat je de komende 4 jaar gaat doen en waarvan je dat gaat betalen.

Gluren bij de buren

En is het lastig om het programma kort en bondig te houden en om los te komen van het geneuzel? Ga dan 'gluren bij de buren' en kijk hoe doorgewinterde politici dat doen.

Neem de VVD fractie van Provinciale Staten in Zuid Holland als voorbeeld. Voor hen hoeft er niets over de opwarming van de aarde in het programma te staan. Het is allemaal onzin en een complot van bedrijven om subsidies binnen te harken. De mens speelt geen enkele actieve rol in die opwarming. Niet opnemen in het programma dus! Dat scheelt weer ruimte en maakt besturen ontegenzeggelijk een stuk eenvoudiger. Een uitdaging minder maar ook een probleem minder. Zo doen de mastodonten dat.

Of neem mevrouw Schreijer-Pierik, Europarlementariër namens het CDA. Transparantie? Wat een onzin. Mevrouw kan toch echt zelf het beste bepalen hoe ze de onkostenvergoeding van €4300 per maand verantwoord. Daar heeft ze geen bonnetjes voor nodig. Dat is ook zo'n gedoe. Weg ermee. Laat veel meer over aan de mensen zelf. Dat scheelt weer de paragraaf 'Transparantie en verantwoording' in het verkiezingsprogramma.

En zo schrijf je dus een kort en bondig verkiezingsprogramma. Of is dit allemaal onzin?

De kandidatenlijst van GroenLinks is bekend. Je hoeft om er op te staan niet blank, hoogopgeleid, vriendje van of uit de Randstad te komen, maar het helpt zo te zien wel.

Dat 'ons kent ons' is goed voor een snelle teamvorming, je weet wat je aan elkaar hebt waardoor je rechtstreeks van de 'forming' naar de 'performing' fase kan. De tussenliggende fasen uit de theorie van groepsvorming, 'storming' en 'norming', kunnen worden overgeslagen. Dit past in de flow van de gewenste 'beweging' waar geen tijd te verliezen is.

Maar deze snelheid kan ook tegenwerken. Het gevaar is dat er een cultuur ontstaat waarin, om de lieve vrede te bewaren, niet al te kritisch op elkaar wordt gereageerd. Deze 'groupthink' kan worden bestreden door tegenkracht te organiseren. Ik schreef hier in juni 2015 een blog over. 

Liesbeth van Tongeren behoort kennelijk niet meer tot de 'inner circle'. Na 6 jaar Kamerlidmaatschap is zij door de kandidatencommissie niet goed genoeg bevonden om op de kandidatenlijst te staan. En dat terwijl er volgens van Tongeren niet een keer een signaal is afgegeven dat zij niet goed functioneert. Zelfs een plek op een onverkiesbare plaats is haar niet gegund. Was dit wel zo dan hadden de leden tenminste nog de kans om haar op een verkiesbare plaats te stemmen. Nu zij niet op de lijst staat is dat welhaast onmogelijk. Het is allemaal niet echt chique van de commissie en ook niet van het bestuur van GroenLinks. Dit bestuur kan immers altijd wijzigingen aanbrengen in de lijst voordat deze ter (in)stemming naar de leden gaat. Het bestuur neemt hiermee een risico. Van Tongeren kreeg met haar derde plaats op de kandidatenlijst van de vorige verkiezingen meer voorkeursstemmen (10205) dan de nummers 2 (van Ojik, 4639) en 4 (Klaver, 3351) bij elkaar en is door haar inzet populair onder de leden.

Niets wijst er op dat dit bestuur bezig is met 'damage control' anders dan afdelingsbesturen die een steunbetuiging uitspreken voor Liesbeth van Tongeren er op te wijzen dat dit niet de bedoeling is. Maar als het bestuur niet snel de onrust binnen de partij wegneemt, kan dit wel eens vervelend gaan doorwerken. En daar mag het bestuur dan volledig op worden aangesproken.

In de politiek wordt het als minpunt ervaren als er afstand is tussen inwoners en politici. Toch heeft afstand een functie. Teveel nabijheid kan leiden tot teveel betrokkenheid en doet het vermogen om met enige distantie en zonder vooroordeel te besluiten, vervagen. Je ziet het in de wat kleinere gemeenten waar de politici zeer dicht bij de mensen staan en waar een toezegging over en weer snel is gedaan. En als na de verkiezingen het geluid van “voor wat, hoort wat” klinkt is het gladde ijs nabij. Dat dit zich niet beperkt tot kleinere gemeenten laten de heren van Rey, Verheijen en Weekers vanuit Limburg zien. Het vergt een rechte rug om het algemeen belang te dienen en de ‘ons kent ons’ cultuur te negeren.

Afstand wordt wel negatief als die onduidelijkheid creëert door niet waar te maken wat wordt gesuggereerd. Dit ontstaat bijvoorbeeld door als er provinciale verkiezingen zijn, debatten te organiseren met thema’s waar de provincie helemaal niet over gaat en met politici waar helemaal niet op kan worden gestemd. Dan gaat de discussie niet over megastallen of windmolens maar over of Syrië-gangers maar niet beter kunnen sterven dan terugkomen. Het voelt allemaal erg ongemakkelijk. De provincie is kennelijk niet sexy genoeg en spreekt onvoldoende aan. Daarom wordt, laat ik het maar zo positief mogelijk duiden, de nadruk gelegd bij de indirecte landelijke impact van de provinciale verkiezingen, het samenstellen van de eerste kamer.

Alle verkiezingen zijn uit democratisch oogpunt belangrijk maar hiervoor aandacht vragen in debatten met thema’s waar het nu juist niet over gaat, schept verwarring. En mensen houden niet van verwarring, dus worden ze onverschillig en maken geen gebruik van hun stemrecht. En zo zorgt dit soort aandacht voor (negatieve) afstand en werkt dus averechts.