Paars+ is dus mislukt. Voormalig premier Lubbers is nu aangesteld als informateur om richting te geven in de ontstane situatie. Hij zoekt het over rechts en probeert een kabinet van PVV, VVD en CDA in elkaar te knutselen. En toegegeven die Verhagen heeft het goed gespeeld: je bescheiden opstellen door het verlies te accentueren, geduld tonen en anderen de kastanjes uit het vuur laten halen om uiteindelijk toch weer in beeld te komen. En dan is ook nog een prominent CDA-er aangesteld als informateur.

Maar de combinatie over rechts lijkt gedoemd te mislukken. De CDA fractie zal wel wat graag willen regeren en dus schuiven ze aan bij de VVD en de PVV. En met argumenten als “met het oog op het landsbelang” en “Nederland kan toch niet zolang onbestuurbaar blijven” zullen ze er wel een draai aan geven. Maar als partij loopt het CDA door alleen al in gesprek te gaan met de PVV grote risico’s. Het gemor van de leden zal er toe leiden dat het CDA hier niet in mee kan gaan. Dan ligt de weg open voor de door de VVD gewenste combinatie VVD, CDA, PvdA. Maar dat kan Cohen eigenlijk niet meer uitleggen. Als hij hier toch instapt zal hij moeten accepteren dat de woorden “u draait” ook aan hem gaan kleven. En na het echec met Bos straalt dit dan wel af op de hele PvdA. Dan is de geloofwaardigheid van de partij in het geding. Bovendien moeten we niet vergeten dat juist de combinatie PvdA en CDA, de aanzet was voor de benarde situatie waar we nu in verzeild zijn geraakt. En waarom zouden de PvdA en de VVD elkaar nu wel vinden? Bij Paars+ lag de pijn immers juist bij deze twee partijen. Als de PvdA al in een kabinet stapt met VVD en CDA zal zij uit strategische overwegingen wellicht GroenLinks en/of D66 vragen om mee te gaan. Maar voor GroenLinks is dit een zeer ongewenste optie. GroenLinks is in deze variant niet echt nodig en zal door VVD en CDA al snel als vijfde wiel aan de wagen worden gezien. Niet doen dus. Daarmee lijkt ook de variant VVD, CDA, PvdA afgeserveerd. En is dan meteen de rol van de VVD niet uitgespeeld?

Mijn eerdere oproep aan de linkse partijen om samen een regeerakkoord te schrijven komt daarmee opnieuw onder de aandacht. En wie weet wie dan wil aanschuiven?

Eind juni stond zowel in Edestad als in de Gelderlander te lezen waar de locatie van de eventueel aan te leggen golfbaan gepland staat. Dat is vreemd want de locatie is alleen in een besloten vergadering van de commissie Ruimtelijke Ontwikkeling aan de orde geweest en valt daarmee onder het kopje “vertrouwelijke informatie”. Uit het stuk in de Gelderlander blijkt waar het lek zit: de afdeling Communicatie van de gemeente Ede. Met het naar buiten brengen van de locatie wordt door deze afdeling de vertrouwelijkheid geschonden.

Nu zou ik hier in dit geval ook weer niet zo zwaar aan tillen ware het niet dat B&W nog niet eens zo lang geleden heel moeilijk deed toen inmiddels oud raadslid Marcel van Dalen uit de school klapte. Dan past het in het kader van zelfreflectie om hier nu ook zorgvuldig mee om te gaan. Om die reden heb ik op 29 juni aan B&W de volgende vragen gesteld:

1.       Hoe kan de locatie bekend zijn geraakt bij de media?

2.       Rust er nog vertrouwelijkheid op dit onderwerp bij de commissieleden?

3.       Zo ja, wanneer wordt deze vertrouwelijkheid opgeheven?

In de beantwoording van de vragen wordt aangegeven dat er een procedurefout is gemaakt en dat de afdeling Communicatie desgevraagd aan de pers heeft meegedeeld welke locatie in beeld is voor de golfbaan. Daarmee is de geheimhouding volgens de beantwoording “de facto” opgeheven. Dat kan B&W dan wel vinden maar heel formeel is dit geen geldige reden en in het geval van Marcel van Dalen is dit ook niet als reden aangevoerd. Toen hij in een commissie vergadering naar buiten kwam met vertrouwelijke informatie "omdat het toch al op de website heeft gestaan" keek B&W duidelijk door een andere bril. De informatie bleef vertrouwelijk en de uitspraken van van Dalen werden aangegrepen om een onderzoek te starten naar zijn gedrag. Dat dit onderzoek uiteindelijk een averechts effect had en hier uitkwam dat voor een raadslid vrij uitspreken in een raadsvergadering of commissievergadering boven geheimhouding gaat, doet er dan niet toe.

Bovendien, wat voor een raadslid geldt, hoeft nog niet voor de afdeling Communicatie te gelden. Deze afdeling is niet het gremium om informatie openbaar te maken zolang deze informatie vertrouwelijk is verstrekt aan de Raad. Eerst zal de vertrouwelijkheid moeten worden opgeheven. En dat kan alleen in een vergadering van de Raad. Hier is het laatste woord dus nog niet over gesproken.

Waar de gemeente Amsterdam onlangs een poging in het werk zette om het aantal circussen met wilde dieren te beperken lijkt B&W in Ede voor een totaal andere weg te kiezen.

Afgelopen weekend bracht circus Harlekino een bezoek aan Ede maar ze had verzuimd om een vergunning aan te vragen. Hierdoor had B&W het optreden eenvoudig kunnen tegenhouden. Maar in plaats daarvan werd in allerijl en op de dag van het optreden alsnog een vergunning geregeld. Hiermee laat B&W zien hoe zij aankijkt tegen een circus met wilde dieren. Een dergelijk circus blijkt meer dan welkom en dus moesten de leeuwen, tijgers, wurgslangen en zeeleeuwen ook hun kunstjes in Ede vertonen.

Ook als de vergunning wel op tijd was aangevraagd had het circus toch kunnen worden geweigerd. Maar daar is dan wel lef voor nodig. En laat het dan maar tot een proefproces komen.

Weigeren kan als volgt. Een aanvraag voor een vergunning wordt getoetst aan de hand van 3 criteria:

1.       aantasten dierenwelzijn

2.       een verstoring van de openbare orde

3.       in strijd met de zedelijkheid

Hierbij geldt dat B&W iedere aanvraag per geval en op zijn eigen merites kan beoordelen. B&W heeft dus beoordelingsruimte en toetst of genoemde belangen in het geding zijn.

Een discussie over het aantasten van het dierenwelzijn van circusdieren is snel een welles-nietes kwestie en dus een lastige grond om te weigeren. Zeker zolang er op landelijk niveau, in tegenstelling tot de ons omringende landen, hierover te weinig is geregeld.

Ook verstoring van de openbare orde of gevaar voor de omgeving zal bij een circus wel meevallen al verdient het aanbeveling om de nachtverblijven van de wilde dieren te controleren. Het moet niet zo zijn dat deze verblijven eenvoudig kunnen worden geopend en de bezoekers te dicht bij de dieren kunnen komen. Want dan is de omgeving natuurlijk wel in gevaar.

Bij de weigeringsgrond "in strijd met de zedelijkheid" liggen mogelijkheden. B&W kan het uitgangspunt hanteren dat een optreden van wilde dieren in circussen niet meer van deze tijd is. De gedachte is dan “wij willen onze inwoners respect voor natuur en milieu bijbrengen. Daarbij hoort dat wij dieren niet tonen in een onnatuurlijk omgeving. Het uit winstbejag rondslepen van dieren en hen kunstjes laten doen past daar niet bij”. Op grond van de beoordelingsruimte kan iedere gemeente hier een eigen invulling aangeven. Zo ligt het voor de hand dat B&W van Staphorst niet snel een evenementenvergunning voor een gay-parade zal verlenen, waar B&W van Amsterdam daar haar hand niet voor omdraait. Deze analogie is eenvoudig door te trekken naar een circus met wilde dieren. Deze weigeringsgrond mag echter niet zo maar uit de lucht komen vallen. B&W zal moeten verwijzen naar “de gevoelens van de bevolking”. En deze wordt vertolkt door hun vertegenwoordigers, de gemeenteraadsleden. Deze moeten zich dan ook duidelijk uitspreken over dit onderwerp. Ook kan de burgemeester verwijzen naar beleid zoals bijvoorbeeld in een Nota Dierenwelzijn waarin staat dat wilde circusdieren niet passen bij het diervriendelijke karakter van de gemeente. Het helpt dan als in de Algemene Plaatselijke Verordening wordt opgenomen dat circussen met wilde dieren niet welkom zijn.

Het is dus allemaal een kwestie van willen en duidelijk laten zien waar je voor staat.

Deze week zijn er onderhandelingen tussen VVD, PvdA, D66 en GroenLinks over een mogelijk regeerakkoord. Bij onderhandelen gaat het niet alleen om je eigen belang maar ook om het belang van de ander. Je moet dan je eigen speelruimte kennen maar dus ook de speelruimte van de ander. Dat het kennen van elkaars belangen relevant is geeft het voorbeeld van het verdelen van een sinaasappel wel aan. Als je weet dat de een graag sinaasappelsap perst en de ander graag de schillen krijgt om een taart mee te bakken is het verdelen van de sinaasappel geen probleem. Weet je dit niet dan snij je al snel de sinaasappel in tweeën en krijgt ieder minder dan gewenst.

Zijn er bij onderhandelingen meestal maar twee partijen betrokken, nu zitten er dus vier partijen aan tafel. En die moeten alle vier manoeuvreren om hun achterban niet tegen de haren in te strijken. En dit is nog knap lastig. Een fractie kan doorgaans na enig overleg nog wel over de eigen schaduw, lees uitgangspunten, heen stappen, partijleden doen minder snel water bij de wijn en houden langer vast aan de ingenomen standpunten. Als er al een akkoord uit het overleg komt volgt er dus nog altijd de gang naar de leden waardoor de eerdere onderhandelingsresultaten alsnog onder druk kunnen komen te staan.

Gegeven de onderlinge partijstandpunten zijn met twee of drie partijen nog wel combinaties te maken maar met vier partijen wordt dit lastiger. Zo vinden de PvdA, D66 en GroenLinks elkaar wel wat betreft de kilometerheffing, het hervormingen van de woningmarkt zoals de hypotheekrenteaftrek, bezuinigingen op defensie en het niet bezuinigen op ontwikkelingshulp, maar wijkt de VVD hier duidelijk vanaf. De voor de hand liggende manier van onderhandelen is het zoeken naar compromissen: “als jij hier inlevert, dan lever ik daar in”. Maar het is zeer de vraag of dit wel de juiste weg is in de complexe situatie waarin wij nu zitten. Het gevolg is namelijk vaak een slap compromis waar niemand echt achter staat en dat je kwetsbaar maakt omdat je het akkoord soms wel tot op de kern moet verdedigen. Om te beginnen dus bij de eigen achterban. Het lijkt beter om los te komen van het traditioneel denken in links en rechts en om meer te sturen op hoofdthema’s. Dan moet je elkaar wel vertrouwen. Werk daarom eerst aan dit vertrouwen en investeer hierin door te kijken wat je als vier afzonderlijke partijen met elkaar gemeen hebt. Dat is ten diepste de wens om Nederland uit de economische crisis te halen. De weg om dit te bereiken kan verschillen maar dit hoeft niet direct te knagen aan het zelfvertrouwen. En als je elkaar vertrouwd hoef je vervolgens ook niet alles dicht te timmeren in een regeerakkoord. Dan volgt dus een regeerakkoord op hoofdlijnen. Dat vraagt niet alleen durf van de bestuurders, het vraagt ook de competentie om te kunnen omgaan met onzekerheid. Dit maakt je flexibel en geeft de mogelijkheid om snel in te spelen op verandering. Want een ding is zeker, de toekomst is te ingewikkeld om te denken dat je dat nu helemaal kunt overzien. En met een dichtgetimmerd regeerakkoord zet jezelf vast en ben je niet wendbaar.

Bijkomend voordeel van een akkoord op hoofdlijnen is dat je gemakkelijker een akkoord kunt sluiten en dat er meer ruimte is om in gesprek te raken met de tweede kamer over de toekomst van Nederland. En ja het klopt, dit is niet iets voor bange bestuurders. Maar deze tijd vraagt ook niet om bestuurders maar om leiders. En die zijn per definitie niet bang.